Το αυτογνωσιακό δίδαγμα της αρετής και της κακίας μέσα από τον μύθο του Ηρακλή
Η ελληνική μυθολογία, πέρα από την πλούσια φαντασία και τον συμβολισμό της, αποτελεί ένα ανεξάντλητο πεδίο ψυχολογικής ερμηνείας. Ανάμεσα στους πιο διδακτικούς μύθους ξεχωρίζει αυτός του Ηρακλή, και ιδιαίτερα όταν πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στην Αρετή και την Κακία. Ένας μύθος που, πίσω από την ηρωική αφήγηση, αναδεικνύει τις εσωτερικές συγκρούσεις, τις ηθικές αποφάσεις και τη βαθιά ανάγκη του ανθρώπου για αυθεντική ζωή.
Ο μύθος της κρίσιμης επιλογής
Ο Ηρακλής, νέος ακόμα, στέκεται σε ένα σταυροδρόμι. Εκεί του παρουσιάζονται δύο γυναίκες: η Αρετή και η Κακία. Η πρώτη του υπόσχεται μια δύσκολη αλλά ένδοξη ζωή, γεμάτη αγώνα, μόχθο και τελικά τιμή και αληθινή ευτυχία. Η δεύτερη του προσφέρει μια εύκολη, γεμάτη απολαύσεις, μα χωρίς ουσία ύπαρξη.
Αυτό είναι, συμφωνα με τον Ξενοφώντα, μια παραβολή για την εσωτερική μάχη που βιώνει κάθε άνθρωπος: να διαλέξει ανάμεσα στην εύκολη ικανοποίηση και τη δύσκολη, αλλά ηθικά ικανοποιητική πορεία.
Αναλύοντας ψυχολογικά την επιλογή
Η Αρετή και η Κακία προσωποποιούν δύο εσωτερικές φωνές: τη φωνή της αυτογνωσίας και της εξέλιξης από τη μία, και τη φωνή της άμεσης απόλαυσης και της παθητικότητας από την άλλη. Η επιλογή του Ηρακλή δεν είναι απλώς θέμα ήθους αλλά και ψυχολογικής ωρίμανσης.
Ο Ηρακλής, επιλέγοντας την Αρετή, ενσαρκώνει την πράξη του Εαυτού, κατά την ορολογία της υπαρξιακής ψυχολογίας. Αντί να παγιδευτεί στις επιφανειακές απολαύσεις, στρέφεται στην αυτοϋπέρβαση και τον σκοπό. Αποφασίζει να δώσει νόημα στη ζωή του μέσω της προσφοράς, της προσπάθειας και της υπέρβασης των εσωτερικών και εξωτερικών εμποδίων — χαρακτηριστικά που θυμίζουν το ψυχολογικό ταξίδι του ήρωα σύμφωνα με τον Joseph Campbell.
Η τόλμη ως ψυχικό εργαλείο
Η επιλογή της Αρετής δεν γίνεται χωρίς τόλμη. Είναι η τόλμη αυτή που επιτρέπει στον άνθρωπο να αποδεχθεί τον πόνο της αλλαγής και την ευθύνη της ελευθερίας του. Ο Ηρακλής γίνεται σύμβολο του ανθρώπου που δεν αποφεύγει τη δυσκολία αλλά τη μετατρέπει σε μέσο μεταμόρφωσης. Είναι η επιτομή του ενεργητικού βιώματος της ζωής, σε αντίθεση με την παθητική ύπαρξη της Κακίας.
Σύγχρονα διδάγματα από έναν αρχαίο μύθο
Σήμερα, σε μια εποχή άμεσης ικανοποίησης και έντονου άγχους για “ευκολία” και “επιτυχία”, ο μύθος του Ηρακλή υπενθυμίζει τη σημασία του να μένουμε πιστοί στις αξίες μας, ακόμη και όταν το μονοπάτι φαντάζει πιο ανηφορικό. Η Αρετή δεν είναι πάντα ελκυστική, αλλά οδηγεί στη βαθύτερη αίσθηση πληρότητας.
Η ψυχοθεραπεία συχνά στοχεύει στο ίδιο: να βοηθήσει το άτομο να επιλέξει την αυθεντικότητα έναντι της επιφανειακής άνεσης. Να ενισχύσει την τόλμη του να αντιμετωπίσει τις εσωτερικές του συγκρούσεις και να ακολουθήσει τον δρόμο που, παρότι δύσκολος, οδηγεί σε ουσιαστική ζωή.
Γι αυτό επιλέγω να ανακαλύπτω ψυχοθεραπευτικά στοιχεία με τη βοήθεια των μύθων. Φέτος η έμπνευση ήρθε από τον μύθο του Ηρακλή, για όσους έχουν επιλέξει τον δρόμο της αρετής.